Verstaanbare zorg - deel 3: communicatievaardigheden van de zorgverlener
'Verstaanbare zorg’ is een uitdaging met veel facetten. Voor de een gaat dit vooral over meertaligheid, voor de ander over laagdrempelig taalgebruik of het verhogen van gezondheidsvaardigheden. We plozen de verschillende deelaspecten van verstaanbare zorg uit, en gaan de komende maanden op zoek naar concrete oplossingen. Intussen delen we onze inzichten graag met jullie. In dit artikel bespreken we het derde deelaspect van de uitdaging, namelijk de communicatievaardigheden van de zorgverlener.
Waarom vormen communicatievaardigheden bij de zorgverlener een uitdaging?
Communicatievaardigheden gaan over meer dan je uitdrukken in taal. Het non-verbale, je houding en beweging, plaats in de ruimte, gebruik van tijd en intonatie bij de spraak zeggen vaak veel meer. Als zorgverlener moet je oog hebben voor die lichaamstaal. Wat lang niet altijd evident is. Soms leest de arts de lichaamstaal niet of hij of zij negeert het uit tijdsgebrek. Dat ondervond een zorgverlener tijdens haar stage: "Ik zag de patiënt fronsen, hij had duidelijk niet begrepen wat de arts zei. Maar die ging er niet op in."
Een gemiste kans want als het gaat over lichaamstaal, staat het contact en de verbinding tussen mensen centraal. En het is net die verbinding die we nodig hebben, zegt em. prof. dr. Jan De Maeseneer (UGent): “Vertrouwen, verbinding en levensdoelen zijn de drie kernbegrippen binnen verstaanbare zorg. Vraag niet aan meneer Janssens: “Wat scheelt er met u?”, maar wel: “Wat maakt voor u het leven nog de moeite waard om geleefd te worden?”
Lichaamstaal gaat dus over tussen de lijnen lezen, niet enkel luisteren naar wat de patiënt vertelt maar durven doorvragen. En ook je taal aanpassen aan de persoon die tegenover je zit. Zoals in dit voorbeeld. De arts voert een toneeltje op waarin ze stap voor stap en in kindertaal uitlegt hoe de scan werkt: wanneer moet het kind zich in de juiste richting draaien? Wanneer moet het stilliggen … enzovoort. Techniek op kindermaat.
Welke oplossingen bestaan er?
Vandaag zijn er een aantal tools die ondersteuning bieden bij patiëntencommunicatie.
MATCHeN
MATCHeN is een mooi voorbeeld. Dit project, zowel een kennisplatform, een app als een e-learningmodule, ondersteunt zorgverleners in hun communicatie met anderstaligen. Zo kan de zorgverlener via een app in meerdere talen communiceren met anderstalige ouders over onderwerpen als zindelijkheid en medicatie-inname. (Foto: Ellen Van Praet, MATCHeN)
Er zijn ook tools die het zorggesprek diepgaander ondersteunen. Doelzoeker is er zo een. Het helpt je nadenken over wat je belangrijk vindt in je leven, wat je graag doet en wat je levenskwaliteit bezorgt. Kortom, het laat toe om concrete levensdoelen te formuleren die je vervolgens kan gebruiken in gesprek met je zorgverleners. Een belangrijke leidraad om de zorg af te stemmen op je persoonlijke doelen. Je kan Doelzoeker zelfstandig invullen of samen met een vertrouwenspersoon of begeleider.
De grootste troeven van deze tools? Ze verlagen de drempel. Daarnaast ondersteunen ze om de toon van het gesprek te wijzigen. Ze stimuleren een gelijkwaardig gesprek waarbij de patiënt zich serieus genomen voelt. Hij of zij zit aan het stuur en heeft inspraak in de behandeling.
Welke kansen zien wij vanuit Comon?
Tools zoals MATCHeN en Doelzoeker zijn stappen in de goede richting. Maar alles kan altijd beter, denken wij vanuit Comon. We focussen ons op eigenschappen die de tools naar een nog hoger niveau kunnen tillen.
- Overzicht kunnen bewaren over de vele bestaande tools is een belangrijke voorwaarde. Het heeft geen zin om een veelheid aan tools te presenteren want dan zie je het bos niet meer door de bomen. Maar hoe kunnen we dat op een andere manier doen, dan reusachtige overzichtswebsites te maken van alles wat er al bestaat? Op het moment dat een arts of patiënt nood heeft aan zo'n bestaande tool, zullen die niet snel uitgebreide overzichtspagina's gaan doorworstelen om te ontdekken of er misschien een tool bestaat die hen kan helpen.
- De troeven moeten meer in de verf gezet worden. Wat winnen zorgverleners als zij de tool gebruiken?
- Hoe brengen we de tools proactief naar de zorgverleners?
Welke oplossingen bedachten Gentenaars?
Alles voor een gezonder Gent. De afgelopen weken stroopten enkele Gentenaars de mouwen op en lieten hun gedachten de vrije loop. Van het ene zotte idee bouwden ze verder naar een ander pienter inzicht, om zo te komen bij een innovatieve oplossing om U tegen te zeggen. Voor de uitdaging over communicatievaardigheden kwam deze oplossing uit de bus: CIVA, Centrale informatie voor artsen.
CIVA, Centrale informatie voor artsen
Wat als ... we nu eens een platform ontwikkelen waarop artsen al hun informatie samenbundelen? Er zijn immers heel wat informatiebronnen voor artsen en voorpatiënten. Je ziet amper nog de bomen door het bos. Als we die verschillende bronnen nu allemaal eens samenbrengen op een ‘CIVA’, een Centrale Informatiebron Voor Artsen? Dan kunnen artsen nieuw onderzoek, tips over communiceren met patiënten enzovoort op een centrale plek met elkaar delen. Handig, toch?
Volgende stap
Alle innovatieve oplossingen legden we voor aan experts in verstaanbare zorg. Samen met hen bekeken we welke oplossingen we nu echt zouden moeten uitproberen, om een experiment rond verstaanbare zorg op te zetten. In februari gaan enkele tientallen studenten hiermee een week lang experimenteren tijdens de Maakmarathon van Comon.