Gespreksavonden: 'Lezen in tijden van zorgzaamheid'

Benieuwd naar wat verstaanbare zorg te maken heeft met rouwen en verhalen? Of wat de link is met literatuur en ouderenzorg? Of met cultuursensitieve zorg? ... Laat je inspireren tijdens deze reeks van 6 gespreksavonden. Experten uit de wereld van de zorg én van de literatuur gaan met elkaar op zoek naar manieren waarop beide disciplines elkaar kunnen vinden en versterken.

Literatuur en zorg

Al sinds de oudheid worden verhalen geassocieerd met zorg en genezing, literatuur gezien als krachtig maatschappelijk instrument van verbinding. Ook in tijden van sociale distantie getuigen verhalen (literaire en andere) van die kracht. 

Wat is het belang van lezen en voorlezen in zorgopleidingen? Welke impact heeft een diepgaande omgang met zorg voor de studie van de letterkunde en andere menswetenschappen? Kan die omgang ook onze beleving van literatuur en kunst verdiepen? Of kunnen verhalen en het lezen van een roman of een gedicht juist ook schadelijk zijn? Welke rol kan literatuur spelen in inclusieve en multiculturele zorgcontexten? 

Deze en vele andere vragen vormen de leidraad van het overkoepelende verhaal dat we in deze reeks ‘Lezen in tijden van zorgzaamheid’ brengen. We hebben het over thema’s die ons allemaal aanbelangen: gevoelens en praktijken van rouw, het omgaan met ouderdom, de troost van het lezen, contacten met mensen uit andere culturen, de identiteit van buitenstaanders. De gesprekken worden deskundig gemodereerd en er is achteraf ruim gelegenheid tot vraagstelling.

Ook het thema verstaanbare zorg komt aan bod. Dat is de uitdaging waar Comon een jaar lang rond werkt.

Voor wie

Voor iedereen die literatuur en zorg een warm hart toedraagt. Je hebt geen voorkennis nodig. De gesprekken worden deskundig gemodereerd en er is achteraf ruim gelegenheid tot vraagstelling.

Programma

1. Rouwen en Verhalen

• dinsdag 22 februari 2022 van 20u tot 21u30
• Sprekers: psychiater Uus Knops & literatuurwetenschapster Zoë Ghyselinck (UGent)
• Moderator: Peter Pype (UGent)

We gaan in op een aantal lastige vragen waarmee ieder van ons vroeg of laat te maken krijgt. Hoe gaan we om met onze sterfelijkheid en die van anderen? Welke rol speelt de verbeelding in het rouwproces? Welke verhalen vertellen we over geliefden die er niet meer zijn? Hoe kijken we terug op ons leven wanneer het einde van dat leven nabij is? En hoe zorgen we ervoor dat we na onze dood in de verhalen van anderen verder kunnen leven? Ook over vormen van niet-erkende rouw zal het gaan en over de vraag of kinderen anders rouwen van volwassenen.

2. Bibliotherapie

• dinsdag 8 maart 2022 van 20u tot 21u30
• met hematologe Tessa Kerre (UZ Gent) & internist Geert Meyfroidt (KULeuven)
• Moderator: literatuurwetenschapper Jürgen Pieters (UGent)

Boeken brengen troost, zegt men vaak en volgens sommigen heeft lezen vaak een heilzaam effect op processen van genezing en zorg. We gaan in op vragen die samenhangen met 'bibliotherapie': het gebruik van literatuur in het zorgproces. Verdient bibliotherapie een plaats in opleidingen geneeskunde en verpleegkunde en zo ja waarom? Hoe komt het dat het lezen een helend effect heeft? Over welk soort boeken gaat het dan? Hoe moeten we ons de troost van de literatuur juist voorstellen? Zijn het de thema’s van de boeken die voor troost zorgen, of is het de vorm? Kunnen we ook ziek worden van het lezen?

3. Literatuur en ouderenzorg

• dinsdag 22 maart 2022 van 20u tot 21u30
• Sprekers: geriater Nele Van den Noortgate (UZ Gent) & literatuurwetenschapster Aagje Swinnen (Universiteit Maastricht)
• Moderator: literatuurwetenschapper Jürgen Pieters (UGent)

We gaan in op zorgvragen die betrekking hebben op het fysieke en mentale leven van ouderen. Welke rol kunnen literatuur en cultuur spelen in het leven van oude mensen en in hun relatie met andere generaties? Hoe kunnen films, televisieseries en romans ons een beter begrip bieden van de leefwereld van ouderen? Kan poëzie worden ingezet als zorginstrument voor wie aan dementie lijdt? Welke rol vervullen eigen levensverhalen in het begrip en de aanvaarding van ouder worden? Doen we er wel goed aan om ‘ouderen’ als een aparte bevolkingsgroep te behandelen? Vanaf wanneer zijn we dat, oud?

4. Cultuursensitieve zorg

• woensdag 20 april 2022 van 20u tot 21u30
• Sprekers: huisarts Stéphanie De Maesschalk (UGent) & imam Khalid Benhaddou

Al te vaak gaan we in de zorgverlening uit van een algemeen en homogeen mensbeeld, ook al weten we intussen goed dat de populatie van zorgbehoevenden heel divers is – naar leeftijd, afkomst, culturele achtergrond, sociale klasse. We gaan in op vragen die samenhangen met cultuurspecifieke zorg. Processen van zorg en genezing draaien doorgaans rond intieme ervaringen van ziekte, lichamelijkheid, geestelijk welzijn en andere overtuigingen met betrekking tot leven en dood. Die ervaringen en overtuigingen spelen een belangrijke rol in die processen, waardoor het ook voor zorgverleners van groot belang is een goed zicht te hebben op dergelijke cultuurspecifieke elementen. Zijn onze opleidingen daarop voorzien? Welke stappen kunnen we zetten in het verhogen van de sensitiviteit voor dit soort kwesties? Wat is de rol van bemiddelaars zoals tolken in dit bijzondere soort zorgverlening? Kunnen ook hier literaire teksten en andere cultuurproducten worden ingezet om de zorginspanningen te optimaliseren?

5. Lezen in de marge / Buiten de lijntjes lezen

• woensdag 11 mei 2022 van 20u tot 21u30
• met Jan Raes, Dirk Terryn (beide Het Lezerscollectief) & literatuurwetenschapster Leni Van Goidsenhoven (UAntwerpen)
• Moderator: Zoë Ghyselinck

Onderwerp is de impact van kunst – zowel het maken als het ervaren van kunst – op het welzijn van mentaal zwakkeren en andersvaliden. Het Lezerscollectief ontwikkelde de voorbije jaren met hun model van Samen Lezen een praktijk die ook in specifieke zorgcontexten goede resultaten oplevert. Hoe werkt zo’n samen-lees-sessie? Kunnen ook andere ‘media’ dan geschreven teksten centraal staan in zo’n leespraktijk, graphic novels bijvoorbeeld? Hoe kan kunst onze kennis over aandoeningen als autisme, dementie, depressie verdiepen? En hoe kan kunst worden gebruikt om het welzijn van diegenen die aan deze aandoeningen lijden te verhogen? Heeft het veel zin om over ‘Outsider’-kunst te spreken? Veronderstelt ons denken over kunst niet teveel de ‘norm’ van de gezonde geest – en vice versa: wegen onze ideeën over normaliteit niet te sterk door in onze kunstopvattingen? 

6. Lezen in tijden van eenzaamheid

• woensdag 25 mei 2022 van 20u tot 21u30
• Sprekers: psychoanalyticus Paul Verhaeghe & auteur Erwin Mortier
• Moderator: literatuurwetenschapper Jürgen Pieters (UGent)

We gaan in op de rol die het lezen - maar ook het schrijven - van boeken heeft gehad in de ontwikkeling van hun denken en hun professionele activiteiten: die van psychoanalyticus in het geval van Paul Verhaeghe, die van schrijver in het geval van Erwin Mortier. Is het lezen van een goed boek, zoals wel eens wordt gezegd, even heilzaam als een reeks gesprekken met een psychiater? Zo ja, over welk soort boeken gaat dat dan? En moet een goed schrijver ook niet een beetje psycholoog zijn? Welke boeken zouden Verhaeghe en Mortier ons voorschrijven als we hen om boekenadvies vroegen? En welke boeken zeker niet?