Hoe kan spelplezier ons verleiden om te bewegen?
Hoe maken we bewegen doorheen de stad plezieriger? Door er een groene en veilige plek van te maken. Maar dat alleen is niet genoeg. Want mensen zijn ook spelende wezens. En spelen, dat doen ze liefst samen. Dus, om Gentenaars echt uit hun kot te lokken, heb je verbeelding nodig. Iets origineels en speels. En dan komt technologie verrassend creatief uit de hoek. Een gesprek met experten Evelien Marlier (imec) en Jeroen Bourgonjon (UGent).
Wie is wie?
Jeroen Bourgonjon is van opleiding pedagoog en droomde ervan om zijn universitaire carrière te koppelen aan games. Voor zijn doctoraat verdiepte hij zich in de educatieve, sociale en culturele mogelijkheden van games. Vandaag brengt hij als impactcoördinator van UGent Delta onderzoekers bij elkaar om digitale innovatie ten dienste te stellen van de mens en de samenleving.
Evelien Marlier wil mensen in beweging brengen, letterlijk én figuurlijk. Als Project Manager and Mobility expert bij imec zet ze zich via innovatie in voor duurzame mobiliteit. Daarnaast deelt ze haar passie voor dans met ieder die het wil in haar dansschool Danzarté.
Hoe maken steden duurzame mobiliteit vandaag aantrekkelijk?
Evelien: “Corona heeft veel veranderd. Veel steden ‘wisselden’ parkeerplaatsen in voor meer ontmoetingsruimtes. Daarnaast ging er extra aandacht naar fietsinfrastructuur en er kwamen voetgangerszones bij. Ook het concept van de 15-minutenstad brak op vele plekken door. In combinatie met meer groene ruimtes steeg de walkabilityscore. Wat blijkt? Meer mensen kiezen er vandaag voor om zich duurzamer te verplaatsen. En dat geldt ook voor de Gentenaren: de laatste jaren zijn op een aantal plaatsen dubbel zoveel fietsers geteld."
"Tegelijk moeten we ervoor zorgen dat we iedereen meehebben. Niet enkel de happy few die profiteert van de nabijheid, maar ook alle doelgroepen die vandaag uit de boot vallen. Denk maar aan mensen in vervoersarmoede.
Vele mensen hebben geen fiets. Of zijn door een mentale of fysieke beperking niet in staat om te fietsen of te wandelen. Ander voorbeeld: mensen met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS), een aandoening waarbij je de realiteit op een andere manier ervaart en je prikkels anders verwerkt. Voor hen is het geen pretje om zich te verplaatsen in een overvolle bus."
Plezierig, het woord is gevallen. Wat is volgens jou, Jeroen, de definitie hiervan?
Jeroen: “Daar bestaat nogal wat discussie over. Hoe mensen plezier definiëren, zegt vaak meer over deze mensen dan over plezier. Over één ding lijken de meeste onderzoekers het echter eens. Plezier is niet het tegenovergestelde van frustratie. Sterker nog, heel wat plezier lijkt voort te komen uit hard werken en doorzettingsvermogen. Vaak is plezier het resultaat van een delicate evenwichtsoefening, waarbij persoonlijke, sociale, en culturele invloeden op elkaar inspelen. Wat voor de ene persoon plezierig is, kan bijzonder vervelend zijn voor een ander. Plezier is het samenspel van wat je meemaakt én hoe je dat interpreteert.”
“Gameonderzoeker Ian Bogost gebruikt het beeld van een kind dat van de ene stoeptegel naar de andere springt, zonder de randen te raken. Zo'n kind ziet de wereld door een andere bril. En net dat is volgens hem cruciaal. Door de wereld rondom ons intens te bestuderen, complexe ideeën te verkennen en nieuwe mogelijkheden te zien, ontstaat volgens hem een vorm van satisfactie die we plezier kunnen noemen. En dat komt dicht bij ons idee van “flow” natuurlijk: ergens zo in opgaan dat we tijd en ruimte uit het oog lijken te verliezen.”
“Plezier is een bijzonder ernstige aangelegenheid. Het stimuleert gemeenschapsvorming en verbondenheid met anderen. Het zorgt ook voor persoonlijke groei, voor nieuwe perspectieven en meer welzijn. Via plezier verwerven we diep inzicht in de wereld rondom ons. Het helpt ons om de wereld en elkaar beter te begrijpen. Plezier is dan ook sterker dan het kortstondige en lichthartige 'fun’. We mogen ons niet blindstaren op piekmomentjes, op Instagramherinneringen. Volgens mij is dat niet duurzaam. Echt plezier daarentegen, is samen ergens in opgaan. Langdurig dingen in beweging zetten.”
Hoe zie jij dat Evelien? Hoe kan beweging dat plezier opwekken?
Evelien: “Het is wetenschappelijk aangetoond dat er tijdens het sporten endorfine, een ‘feel good stof’, vrijkomt. Denk maar aan de runners high bij lopers. Op die manier werkt sporten als een natuurlijk antidepressivum. Intensief sporten is jammer genoeg niet voor iedereen weggelegd. Toch is het belangrijk om te bewegen."
"Mijn advies? Begin met iets kleins. Met meer naar buiten gaan, bijvoorbeeld: 20 minuten per dag in het groen wandelen kan al veel verschil maken. De persoonlijke motivatie speelt ook een cruciale rol. En die is niet voor iedereen dezelfde. De ene zal meer bewegen om gezond te blijven, de andere om af te vallen. Als je hierop wil inwerken, dan heb je maatwerk nodig.”
Welke rol kan technologie hierin spelen? Zijn er best practices waar je aan denkt?
Jeroen: “Ik moet spontaan denken aan projecten waarin technologie, spelen en plezier elkaar ontmoeten. De stad speelbaar maken! Denk aan wat de stad Kortrijk deed met hun stadsbrede kunstproject “Play Kortrijk” of aan de projecten die voortkomen uit de Playful City Awards van Watershed in Bristol. Neem je niet graag de trap? Dan kunnen de geprojecteerde figuurtjes van Urbanimals je misschien wel verleiden. Iets gelijkaardigs: Dance Step City daagt je uit om geprojecteerde voetstappen te volgen. Voor je het weet, dans je de tango of een wals. Of duik eens in het ballenbad van de kunstinstallatie The Beach van Snarkitecture, het grootste ballenbad ter wereld, gevuld met duizenden transparante ballen."
"Hou je meer van archeologie? Dan moet je zeker eens Sacrilege bezoeken. Een reuzachtig springkasteel van Jeremy Deller in de vorm van Stonehenge. Voor een stad hebben dergelijke projecten een bijkomend voordeel: het zijn dankbare toeristische trekpleisters."
"Maar we moeten hier toch een stevige kanttekening bij maken. Al deze toepassingen nudgen ons misschien wel tijdelijk in de richting van actief bewegen, maar er zijn meer inspanningen nodig om ons gedrag op lange termijn te veranderen. Toch ben ik ervan overtuigd dat dit soort projecten nodig zijn om de mindset van mensen te veranderen. Als we volwassen worden, verleren we het soms om de wereld vanuit een nieuw perspectief te bekijken. Dit soort van ingrepen helpt ons daar wel bij.”
Evelien: “We mogen het spelelement inderdaad niet onderschatten. Denk maar aan de berenzoektocht tijdens corona. Opeens kwamen mensen wel hun huis uit. Of kijk naar hoe een kind door de stad loopt. Dat creëert zijn eigen avonturentocht door bijvoorbeeld alleen maar op de witte lijnen te lopen. Het voelt zich volledig vrij binnen een beperkt aantal regels."
"We moeten beweging integreren in dingen waar we sowieso plezier uit halen. En technologie kan daarbij helpen. Ik denk hierbij aan het project Serendipity. Daarin ontwikkelen we een routeplanner die niet de kortste, maar wel de boeiendste route uitstippelt. Een parcours door de stad waarbij je langs onverwachte plekken geloodst wordt. In dat onverwachte, de verrassing, schuilt ook een stukje plezier.”
Tijd om even te dromen. Hoe ziet plezierig bewegen er volgens jullie binnen pakweg dertig jaar uit?
Evelien: “Mijn ideaalbeeld is een groene stille stad met amper auto’s. Parkings maken plaats voor ontmoetingsruimtes. Aandachtspunt hierbij? Geef mensen inspraak. Laat hen mee beslissen wat er met die vrijgekomen ruimte moet gebeuren. Wat precies aanzet tot bewegen, is voor iedereen anders. Maar het sociale aspect blijft cruciaal. De mogelijkheid om samen dingen te doen op een ludieke manier. Ik denk hierbij aan een parcours met klimelementen, trampolines, valmatten ... En ook aan meer muziek in de openbare ruimte. Kijk maar wat er gebeurt als er muziek op de achtergrond gespeeld wordt. Mensen beginnen spontaan met hun heupen te wiegen."
"Augmented reality kan een speelse laag over buitenactiviteiten leggen. Yoga met een VR-bril op. Waarom niet? Veiligheid zal dankzij technologie ook toenemen. Smart lightning bijvoorbeeld: verlichting die aangaat op het moment dat je buitenkomt. Ik zie ook nog veel potentieel in het verzamelen van data en de analyse ervan. Waar vinden mensen het leuk om te bewegen? Op die manier kunnen we sneller inspelen op onderbenutte plekken.”
Jeroen: “Door de doorgedreven automatisatie zullen we minder moeten werken en dus komt er tijd vrij voor leuke dingen. Maar dan moeten we de noodzaak voelen om te bewegen. Hoe? Door iets plezant frustrerends te doen. Dat zet mensen aan om iets te doen. Iets wat uitdagend genoeg is, en net daardoor ook plezierig. Ik denk dan vooral aan kleine dingen. Aan functioneel bewegen. Bijvoorbeeld sneeuwscheppen bij je buren. Na afloop is je gezondheidswinst even groot als een uur zwoegen in de fitness. Je bereikt misschien niet de runners high, maar je haalt wel plezier uit het sociaal contact. En je hebt de wereld een stukje beter gemaakt. Nog een droom. Dat ik op het juiste moment door mijn smartwatch wordt aangepord om te bewegen. Dus niet tijdens mijn vergadering. Maar erna, wanneer ik even tijd heb, raadt die me aan om het blokje om te lopen want daar wandelt op dat moment ook net mijn beste maat.”
Mooie dromen. Nu, stel dat jullie binnen dertig jaar Gentse schepen zijn, welke beleidsaanbevelingen zouden jullie dan nu al willen doorvoeren?
Evelien: “Ik zou vooral veel aandacht besteden aan de ruimtelijke ordening. Vandaag zet Gent al stevig in op vergroening. Belangrijk hierbij is dat je iedereen meehebt. En dat proces start al van in de crèches. Van jongs af aan meer inzetten op bewegen en buiten zijn. Lessen in de buitenlucht of al wandelend. En als ik zeg ‘iedereen’ dan moet je naast inkomensongelijkheid, ook persoonlijkheid in rekening nemen. Een aanbod op maat en zorgen dat iedereen hier ook voldoende over geïnformeerd is.”
Jeroen: “Ik zou meer ruimte maken voor meer spontaniteit in de stad. Vandaag gaat er veel aandacht naar efficiëntie en is het bruto nationaal product de graadmeter voor welvaart. Ik zou eerder kijken naar het bruto nationaal geluk en daar mijn beleid op afstemmen. Kost misschien meer, maar de winst op lange termijn zal groter zijn.”
Benieuwd naar de toekomst door de ogen van andere experten? Welke dromen hebben zij om plezierig te bewegen doorheen de stad? Comon ging in gesprek met onderzoekers, beleidsmakers en andere experten die werken rond technologie, beweging, mobiliteit... over hun visie op hoe we de toekomst samen kunnen maken hier in Gent. Laat je inspireren!
