Hoe IN-Gent verstaanbare zorg aanpakt?
IN-Gent vzw wil nieuwkomers in hun sterkte zetten. De organisatie wil zo veel mogelijk drempels die integratie in de weg zitten, wegnemen. Zo zetten ze ook in op verstaanbare zorg, het thema van Comon. Hoe ze dat doen, ontdek je in deze blog.
Welke drempels spelen een rol?
Verstaanbare zorg gaat volgens IN-Gent vooral over iets helder uitleggen. Niet alleen voor anderstaligen, maar voor iedereen. Wat die heldere uitleg vooral in de weg zit? Medisch vakjargon is een struikelblok, en ook voorkennis.
Grootste moeilijkheid is misschien nog om je aanpak en communicatie aan te passen. Je wil je als arts focussen op de inhoud, en tegelijk ook letten op de manier waarop je dit overbrengt. Op heel korte tijd moet je dus een inschatting maken van wie er tegenover je zit. Die patiënt kan hoogopgeleid zijn en een beperkt taalniveau hebben, of laagopgeleid met een laag taalniveau. Cultuur speelt ook een grote rol. Patiënt en dokter spreken vanuit andere invalshoek, dat zorgt impliciet voor een ongelijke relatie.
Schroom zit ook vaak een constructieve communicatie in de weg. Als je de taal niet voldoende beheerst, dan zorgt dat er vaak voor dat je niet exact kan zeggen wat er scheelt. En dat is nefast voor het zelfvertrouwen.
Een gesprek met iemand die niet voldoende Nederlands praat vraagt meer tijd. Je moet als arts extra vragen stellen, aftoetsen of je iets goed hebt begrepen enz. Als patiënt is het niet makkelijk om toe te geven dat je iets niet hebt verstaan. Velen zijn ondertussen geoefend in het doen alsof ze alles begrijpen. Daarom is bouwen aan een vertrouwelijke band tussen arts en patiënt belangrijk.
Allemaal factoren waar zorgverleners alert voor moeten zijn en dat op een erg korte tijd waarbinnen ze ook nog moeten onderzoeken en een diagnose moeten stellen.
IN-Gent biedt advies en ondersteunt het proces tussen zorgverlener en patiënt door vormingen te geven, tolken aan te bieden, enz.
Zo pakt IN-Gent verstaanbare zorg aan
- Vorming ‘Helder spreken met anderstaligen’
Het doel van deze vorming is om je uitleg helder en bevattelijk geven, zonder dubbele bodems zitten. Bijvoorbeeld: wanneer een arts zegt dat je nuchter naar de consultatie moet komen, dan kan je dat op verschillende manieren interpreteren. Veel mensen denken bij het woord nuchter aan ‘geen alcohol drinken’ maar begrijpen niet dat het gaat over niet eten en drinken. Ander voorbeeld. Zeg niet: “Neem je medicijn twee keer per dag in”. Maar wel: “Neem je medicijn ’s ochtends bij het ontbijt in en ’s middags bij de lunch”.
In deze vorming tonen we ook hoe je iets helder kan uitleggen door zaken visueel voor te stellen. En hoe je vertaalapps kan gebruiken voor vertalingen. Vast onderdeel is de 'Terugvraagmethode', ontwikkeld door een Nederlandse organisatie FAROS. Concreet: op het einde van elke consultatie stelt je als arts de vraag: “Kan je eens herhalen wat je moet doen?”.
- Vorming ‘Werken binnen diversiteit’
In deze vorming oefenen we op een open basishouding. We leren zorgverleners zonder vooroordelen kijken naar anderen. Daar gebruiken we een afkorting voor: 'NIVEA', Niet Invullen Voor Een Ander. Niet op voorhand denken: “Die is van Irak en zal dus wel moslim zijn en me niet begrijpen …” Het doel? We leren zorgverleners ook om niet te betuttelen maar steeds uitgaan van wat iemand wél kan. Zo voelt de patiënt zich serieus genomen en behandeld als een gelijke, ongeacht cultuur of afkomst.
- Tolken
Bij moeilijke gesprekken met iemand die weinig Nederlands kent, komt een tolk goed van pas. Live of via video. Zeker in een emotioneel of moeilijk gesprek. Een handige tool is de Communicatiewaaier. Deze helpt je bij de keuze van taalondersteuning. Bijvoorbeeld: Probeer eerst in het Nederlands. Als het taalniveau niet voldoende is om je boodschap te begrijpen, schakel dan over naar een andere taal of doe een beroep op een tolk.
- Vorming ‘Effectief reageren op discriminerende uitspraken’
Wat voor ons evident is, is dat vaak in andere culturen niet. In deze vorming proberen we dat te doorprikken. Twee voorbeelden.
In Vlaanderen is het meer en meer ingeburgerd dat je naar een psycholoog gaat, alhoewel er binnen een aantal milieus zeker nog een taboe op rust. In sommige culturen staat dat bijna gelijk als zeggen dat je opgenomen bent in ‘een gekkenhuis’.
Het gebruik van metaforen is in sommige talen sterk aanwezig: “Ik heb een zware rugzak”, zeggen ze dan. Of: “Ik heb eeuwig durende buikpijn.” Als zorgverlener moet je te weten komen wat achter zo’n uitspraak zit en is het de kunst om dat te hertalen.
Conclusie
IN-Gent staat op de barricade voor meer verstaanbare zorg, en is vooral dankbaar voor alle initiatieven die er al bestaan. Denk maar aan Pharos, MATCHeN, Sensoa, Zanzu… Er worden ook heel wat ervaringen uitgewisseld tussen ziekenhuizen, apothekers, wijkgezondheidscentra en andere organisaties. En ingezet op een divers personeelsbeleid.
Met dank aan Goedele Bergen, Désirée Derksen van IN-Gent voor dit interview.